Herinneringen aan mijn moeder…                              

Het had veel weg van een “valse start”, het prille begin van mijn leven en de relatie die ik toen aanging met mijn moeder. Ik heb het altijd geweten aan het feit dat Mamma, toen ze mij verwachtte, in het sanatorium lag vanwege Tuberculose, en dat haar leven aan een draadje hing, na de bevalling, vanwege een collaps (een klaplong), waardoor zij mijn eerste levensjaar niet aanwezig was. De band met mijn vader, was daardoor bezegeld; en tot ver in mijn pubertijd was ik dan ook “Zijn kind….”.

Pas toen ik voor mijn studie in Engeland verbleef, en wij gewoon per brief correspondeerden, ontstond er een kentering; ik volgde haar advies om mij aan te melden als vrijwilligster bij het kinderziekenhuis om de hoek in Londen, en kreeg daardoor een realistische indruk over het leven in een wereldstad. Omgaan met situaties buiten het mij bekende Amsterdamse reguliere “milieu” van acteurs, zangers en artiesten, bleek ook een bijzondere uitdaging; de meerderheid van mijn medestudenten en vrienden uit mijn Kleinkunst periode waren homoseksueel, en voor een “vrouw alleen”, geen bedreiging dus. De vertrouwensbasis tussen ons verankerde zich in die periode juist omdat – ver van huis – mijn moeder zich geruster voelde om met mij haar zorgen over de “achterblijvers” – mijn zus, broer en hun perikelen in huwelijk en de kleinkinderen – te bespreken, en onze relatie kreeg – voor mij althans – een bijzondere dimensie doordat mijn oudste Bryony, een dag na haar verjaardag, werd geboren en ik haar vanuit het ziekenhuis kon bellen met de mededeling “Hoi Mam, ik geef je een verlaat verjaardagscadeautje….”.

Toen ik in 2003 de kans kreeg om met mijn kinderen naar Thailand te reizen – tickets waren super goedkoop vanwege de Sars-Griep – en mijn vriendin Christiane was daar tezamen met haar wederhelft voor BUZA uitgezonden, vroeg mijn moeder mij om – als ik zou besluiten om ook Indonesië te bezoeken – wat aarde uit de geboorteplek van mijn vader (Sukabumi 1910) te halen, Pappa was al in 2000 overleden. Ik heb toen voor haar uiteraard ook “tanah” geschept uit Bandung. Het was het begin van een nieuwe periode in mijn leven, met als resultaat een Stichting in Nederland en een Yayasan in Indonesië (Yayasan Kebon Sepatu: https://www.lombokecoprojects.org).

Om erachter te komen waar ik voor haar de grond moest vinden, bleek al gauw dat mijn moeder hele stukken van haar verleden – “hoe heet de straat waar je geboren bent?” – totaal had weggestopt, dus uiteindelijk is de aarde die ik voor haar heb opgeschept, afkomstig van het graf van haar overleden vader – mijn opa, D.R.P. Kessler -  die begraven ligt op het Pandu Kerkhof.

Pas toen ik vanaf het moment dat ik voet zette op Indonesische bodem, en mij realiseerde dat ik daar thuishoor en niet hier in Nederland, en ik keer op keer met mijn verhalen bij haar aankwam, lichte zij stukje bij beetje de ene na de andere sluier van haar verleden op. Zo kwam bij haar een herinnering naar boven, die wel heel erg lang ergens op een plank lag te verstoffen;

Tijdens een verkenningstocht over Midden-Java; treinreis Bandung naar Yogjakarta, en via het Djengplateau – Tasik Melaya terug naar Sukabumi, stopten wij voor een overnachting in Baturaden - de familie had zich toentertijd gevestigd in Purwokerto, de geboorteplaats van mijn Oom Teddy en Oom Johny (wat ik pas later vernam).  Het is werkelijk een schitterende reis geweest, met zo ontzettend veel onvergetelijke indrukken, en voor de avond maaltijd bezochten we een lokaal restaurant, waar tegenover een warung telepon (WarTel) was, waar men voor een redelijk tarief naar het buitenland kon bellen. Ik wilde Mamma deelgenoot maken van onze tocht, dus voor de bestelling werd geserveerd, even bellen met Schiedam, Nederland. De telefoon “ging over”, en haar o zo typerende manier van opnemen klonk zacht….

“Hallo, met mevrouw de Jong…”.

 “Hoi Mam…” –

“Akke, ben jij dat?! Waar ben je?” haar stem klonk alsof ze vlak naast me stond, honderd procent alert en aanwezig.

“Dag Mamma, ik ben in Baturaden, we zijn net aangekomen en willen zo iets eten…”

“Wat…. Ben je in Baturaden?” ongelovig eerst, en dan….. “Baturaden, ach ben je in Baturaden? Dat is de mooiste plek in de wereld! Ben je al bij de waterval geweest?” “

Ik zag haar voor me, de uitdrukking van haar glimlach en de warmte van haar herinnering…

“Nee mam, ik zei toch dat we net zijn gearriveerd, het is hier avond, morgen gaan we kijken”.

“Ja, want je moet naar die waterval…. Weet je…”, ik hoor bijna alsof ze haar adem inhoudt.. “bij die waterval, heb ik mijn eerste kus gehad…..”

Ik luister naar haar verhaal, zonder enige hapering vertelt ze me dat toen zij een meisje van een jaar of acht bij een arts en zijn vrouw was uitgenodigd om aan te sterken, samen met andere kinderen. De groep jongens en meisjes gaan naar het park waar er een waterval is waar je achterlangs kan lopen…. Daar was het dan gebeurd; haar eerste kus.

De volgende dag bezocht ik de waterval en legde de route af die zij mij had beschreven…, en nog lange tijd daarna, zag ik overal kleine meisjes met vlechten, en paardenstaarten… en keek onbewust naar de bekende trekken van mijn moeder’s gezicht, denkend dat ieder van hen, ergens diep en zo vertrouwd, mijn moeder kon zijn zo heel lang geleden ….

In mijn zoektocht naar haar verleden kwam er meerdere malen boven dat zij het heel moeilijk had met het feit dat haar moeder, Nies  – zo was haar verteld – haar en haar broer, Oom Piet – in de steek had gelaten. Via tante Suze (Frank Adrianus Kessler/Maria Theodora Beun), mamma’s volle nicht, met wie ik een bijzondere band heb gekregen vanaf mijn terugkeer uit Engeland en vervolgens als kinderkoor dirigente me aan haar parochie in Voorburg had verbonden, heb ik een aantal zaken kunnen beluisteren die Mamma toch enigszins konden troosten, alhoewel het veel lijkt op verdrietige episodes uit “Oude mensen, en dingen die voorbij gaan”

(L. Couperus);

Er was een incident, waarbij men heeft aangenomen (maar nooit bewezen is), dat mijn grootmoeder, Niesje, het doelwit was van een ongecontroleerde affectie van een mandoer die te werk was gesteld op dezelfde onderneming die mijn grootvader zou hebben beheerd. Deze mandoer heeft in een vlaag van jaloezie – mogelijk omdat mijn grootmoeder hem heeft afgewezen (lijkt mij aannemelijk, gezien de woede-aanval) – mijn grootvader met een hard stomp voorwerp te lijf is gegaan, en hem op het achterhoofd geraakt. Het was een regelrechte rel, waarbij mijn grootvader ernstig gewond werd – en mogelijkerwijs ook behoorlijk getraumatiseerd – nooit compleet van is hersteld, maar wel mijn grootmoeder – vanwege dit vreselijke schandaal – heeft verbannen naar “een kampoeng” en haar verboden heeft ooit bij de kinderen – mijn moeder en oom Piet – in de buurt te komen.

Haar schoonzus – Maria Theodora Beun – was niet zo hardvochtig als mijn grootvader en zijn broer – en heeft het toegestaan dat mijn grootmoeder haar kinderen vanaf een veilige afstand kon gade slaan.

Daarom kon ik Mamma ook verzekeren dat haar eigen moeder haar niet zonder meer had achtergelaten (afgewezen), maar zij gedwongen was beide kinderen bij haar echtgenoot te laten, niet alleen omdat zij maatschappelijk was “bezoedeld”, maar ook omdat de economische middelen om twee kleine kinderen te onderhouden en een zekere toekomst te bieden, haar ontbraken.

Ik weet dat tot het laatste toe mijn lieve Mamaatje zich altijd heeft afgevraagd of zij wel een goede moeder was, en ik heb haar kunnen verzekeren, dat zij altijd het beste heeft gedaan wat in haar vermogen lag, en zij voor haar kleinkinderen absoluut “de allerliefste oma was van de hele wereld”…………….

Dolly, DRP Kessler, Piet